Atchikapaoni man’gipa sabisirang aro uarangni ong’baani

Atchikapaoni man’gipa sabisirang aro uarangni ong’baani

    Ia talatani bako an’ching dingtangmancha atchikapaoni sabisi man’gipa aro uarangni ong’baani ja’pangni gimin an’ching kan’dike uina gita man’anggen. An’chingni janggitangani gisepo pangnan an’chingni sambajolrango dingtang sabisi man’chape atchigipa manderangko an’ching nikna gita man’a. Indiba ia  maidake ong’baa, an’ching ma’sina gita neng’a. Bang’a salon an’ching iarangni gimin chanchianio ong’gija bebera’anirango pangchake aganronga. Indiba iako name niatgenchimode iani ong’baani namgija salni ja’dilni nangchakani jekon ionizing aro non-ionizing radiation ine  Englishchi ming’a ba jean an’chingni be’enna namgijaniko ong’atna man’a. Iana agre an’no dongmitingni somoio me'chikni agre sam ringaniko jakkalani aro dingtang namgija chemical-rang jekai mercury, potassium iodide rangko chagrongani. Iarangko an’ching namgija indakgipa chemical donggipa chirang jean mitchia, uarangko ringmanani a’sel ong’a, jerangko ringanichi oko donggipa bi’sa dakbagipani ramao be’enni dingtang bakrangni dakbaanio champenganiko ong’ata. Iana agre an’no dongmitingo me’chik chu, tamakku aro indake ringaniko jakkalani oko donggipa bi’sana sabisiko ra.baa, jekon fetal alcoholic syndrome ine minga. Uandake mitam sabisirang an’ching be’en gita chasongoni chasongona ma’gipa ba pagipa gita dedrangona batrikrikna man’a. Ia ka’mao mesokenggipa sabisi rangan indake sinsakgija dakanirangchi ong’bagimin sabisirang ong’a.

1. Down syndrome:

 

Add caption

An’chingni be’enni ningtugipa bako mai donga an’ching ma’sija. Ian mandeni nikanioni chel’e namen chongipa ong’a. Jean an’chingni mande ong’e ma’a ba paako man’e atchiba’ani ja’pang ong’a. Iakon English ku’sikchi DNA ine minga. Ia bak an’ching maidake mande ong’a uani ja’pang ong’a. Jensalo ia  chongipa bako maiba namgija a’sel ong’a, jean namgija sal ja’dilni nangchakani ba radiations nangchaka, ua somoio bi’sa gisikni gita, be’enni gita bilgri ong’e atchianiko an’ching nikna gita man’a. iakon English ku’sikchi Down syndrome ine minga.

2. Holoprosencephaly:

   

 Gnigipa sabisiko English ku’sikchi holoprosencephaly ine minga. Ian taningni bak, jekon English chi prosencephalon minga iani name bimang ong’e dakbagijani a’sel ong”a. Name atchigipa bi’sao ia bak ge’gni dake ong’baa. Indiba sabisi donggipa bi’sao ia  bak ge.san dake ong’baa. Iani a’sel bi’sani ku’chit dake atchiba’ani, gisikni gita billgriani aro ka’bako mikron rongsa dake atchiani ko ong’ata. Indiba bang'a salon bi'sa atchiani ja'man sianiko nikna man'gen. 

3. Microcephaly:

   

     Gittamgipa sabisiko microcephaly ine minga. Ia sabisi oko donggipa bi’sao namgija sal ja’dilni nangchakani a’sel ong’a. Iani a’sel bi’sa sko chonne atchiani, mande bo’tetani,  name aganna man’gijani aro gisikni gita bilgriani ong’a. Iani gimin okgnangengipa ma’giparang agre phone ko jakkalna nangja. Iani miksonganide phone-oni ong’katgipa radiations ba ja'dilara an’ching mandeni nikgijao ong’a, indiba an’chingni be’enni bakrangko namen nosto ka’na altugipa ostro ong’skaa.

     Kosako on’gipa sabisirang an’chingni wilwilao pangnan nikna gita man’a.  Aganba’gimin gita iarang an’ching name atchiani ramao namgija salni bil  ba solar radiation, an’no dongo me’chikrangni ringa jakkalani aro indake  rongtal an’talgija rakkiani a’selo namgija chiko ringmananirangan ong’a. March of Dimes (MOD) global report 2006-ni gita India-o bilsiantian 7.9 million ni gita indake atchigipa bi’sarangko an’ching nikna gita man.a.

An’ching maidake ia sabisirangoni chel’e an’tangtangko rakkigen an’ching iarangko uiangna gita man’gen. Iarangan an’no dongmiting somoio me’chik 400 microgram ni folic acid ko ringani,  ma’ani saani somoio sam jakkalna skang doctor-ko gronge sing’e ra’ani, bi’sa atchiani ja’man biji su’aniko su’jringani, be’enko an’senge rakkiani aro an’no dongmiting somoio skatang tamakku ba chu dake ringanirangko jakkalgijanian namgni ong’a.

Sandie ra’ani ba reference:

www.healthychildren.org, www.wikipedia.com, www.stanfordchildrens.org, aro www.medindia.net

Comments